v. 1. Religija Njegoša. Besede pod gorom -- v. 2. Reči o svečoveku. Indijska pisma. Iznad istoka i zapada. Srednji sistem. Niče i Dostojevski. Šekspir--svečovek -- v. 3. Homilogija. Simboli i signali. Rat i biblija. Carev zavet. Vasionik. Rahabilitacija tela. U harmoniji sa beskrajnim. Pravoslavna crkva u uzročost u svetu -- v 4. Omilije -- v. 5. Omilije -- v. 6. Nove besede pod gorom. Iznad greha i smrti. Oče Naš. Rajska piramida. Ljubostinjski stoslov. Misli o dobru i zlu -- (...) v. 7. Tesdul. Kroz tamnički prozor -- v 8. Misionarska pisma -- v. 9. Srpski narod kao Teodul. Divan. Emanuel. Kasijana. Zemlja nedođija -- v. 10. Molitve na jezeru. Pesme molitvene. Molitve. Žetve Gospodnje. Ledini čovekoljubac -- v. 11. Vladika Nikolaj u službi Bogu i rodu. Život svetog Save. Članci, besede i poslanice. Sveri srbi. Blažena Stojna -- v. 12. Kosovo i vidovdan. Dobrovoljci. Mudra igumanija Ljubostinjska. O srpskom patriotizmu. O znamenitim ličstima. Konkordatska borba 1937. godine -- v. 13. Ustanak robova. Srbija u svetlosti i mraku. O istoriji. Duhovni preporod Evrope. O Evropi. Agonija crkve. O zapadnom hrišćanstvu -- v. 14. Biblijske teme. Jevanđelske teme. Egzegeza. O vrlinama. Eseji -- v. 15. Bogomoljački pokret. Duhovne pouke. O ekologiji -- v. 16. Besede -- v. 17. Knjiga o Isusu Hristu. Vera obrazovanih ljudi. Vera svetih. Prvi zakon božji. Molitva gospodnja. Misli o dobru i zlu -- v. 18. knj. 1. Ohridski prolog -- v. 19. knj. 2. Ohridski prolog -- v. 20. knj. 3. Ohridski prolog. (shrink)

Knjiga vsebuje filozofske in estetiške študije, v katerih avtor obravnava nekatere osrednje sodobne probleme estetike, umetnosti in kulture.

Knjiga jednoga od vodećih suvremenih talijanskih filozofa Giannija Vattima, Ecce komun, s podnaslovom Kako se novo-postaje ono što se bilo, značajna je iz nekoliko razloga. Prvi od njih leži u lucidnoj analizi tzv. »krize demokracije«, njenih institucija, te općenito predstavničkih tijela demokratskog političkog sistema. Povrh toga, ona ukazuje na krizu kapitalizma, koji nije u stanju smanjiti sve veće ekonomske razlike te čiji se razvoj pokazuje ekološki neodrživim. Osobito drugi dio knjige, prikazuje razvoj Vattimovih teoretskih promišljanja i posljedice tog razvoja (...) na njegove praktičko-političke stavove. Djelo ukazuje na ono što je novo u njegovu promišljanju, ali istovremeno i kako su te nove postavke i zaključci proizašli iz dosadašnjeg filozofskog puta autora. Konkretno djelo ukazuje kako promišljanje slabe misli, kritike apsolutnih vrijednosti, u ovom povijesnom trenutku nužno vodi zaključku da treba postati komunist. Isto tako na pitanje zašto čitati Ecce komun moglo bi se odgovoriti: zato da bi se u potpunosti shvatile ne samo praktično-teoretske implikacije Vattimove misli već i njezin razvojni put, pa utoliko i njezine osnove.This article examines Gianni Vattimo’s book-cum-political autobiography Ecce comu. Come si diventa ciò che si era . The principle value of this work lies in its discussion of the current political and theoretical position of the father of weak thought in relation to developments in his philosophical thought and his personal life. Vattimo’s position has been directly influenced by the concrete historical moment of widening economical differences and dominant “economicism”. More than any other previous work, in this book Vattimo calls for the need to think a communist ideal. With regard to the question over whether it is possible to be a communist today, Vattimo responds that not only is it a possibility but an imperative. In other words, if post-metaphysical philosophy of the present world intends to remain non-dogmatic, it must rediscover an anarchistic, libertarian and anti-totalitarian communism. Consequently, one of the goals of this paper is to explore what Vattimo means by being a Communist and his idea of Communism. The paper demonstrates that the Communism Vattimo has in mind is not a model of a perfect society but an ideal to follow in order to realize a truly democratic society. (shrink)

Knjiga obravnava nekatera pojmovanja odnosa med telesom in filozofijo v 17. in 18. stoletju, natančneje v okazionalizmu, francoskem materializmu in britanskem utilitarizmu. Razdelek o okazionalizmu med drugim obravnava Malebranchevo pojmovanje telesa prvega človeka, ki je določalo njegova filozofska prepričanja, to pa celo do te mere, da je sprememba v njegovi fiziologiji, do katere je prišlo ob grehu, usodno zaznamovala ves nadaljnji potek zgodovine filozofije. Razdelek o materializmu poskuša rekonstruirati filozofijo, ki jo razvija sámo telo, ki je pri Diderotu dobesedno (...) prišlo do besede. Trdno prepričan, da telo ve o samem sebi več, kot ve duh o njem, Diderot razvije filozofijo materializma kot govor telesa o samem sebi. Razdelek o utilitarizmu pa med drugim obravnava Benthamovo filozofijo telesa po smrti in sámo telo, katerega posmrtna usoda je rezultat te filozofije, namreč filozofovo lastno ohranjeno telo oziroma tako imenovano avto-ikono, ki je bilo v očeh utilitarističnega modreca tisto, ki bo po smrti »njegov lastni jaz«. (shrink)

Knjiga obravnava nekatera pojmovanja odnosa med telesom in filozofijo v 17. in 18. stoletju, natančneje v okazionalizmu, francoskem materializmu in britanskem utilitarizmu. Razdelek o okazionalizmu med drugim obravnava Malebranchevo pojmovanje telesa prvega človeka, ki je določalo njegova filozofska prepričanja, to pa celo do te mere, da je sprememba v njegovi fiziologiji, do katere je prišlo ob grehu, usodno zaznamovala ves nadaljnji potek zgodovine filozofije. Razdelek o materializmu poskuša rekonstruirati filozofijo, ki jo razvija sámo telo, ki je pri Diderotu dobesedno (...) prišlo do besede. Trdno prepričan, da telo ve o samem sebi več, kot ve duh o njem, Diderot razvije filozofijo materializma kot govor telesa o samem sebi. Razdelek o utilitarizmu pa med drugim obravnava Benthamovo filozofijo telesa po smrti in sámo telo, katerega posmrtna usoda je rezultat te filozofije, namreč filozofovo lastno ohranjeno telo oziroma tako imenovano avto-ikono, ki je bilo v očeh utilitarističnega modreca tisto, ki bo po smrti »njegov lastni jaz«. (shrink)

Knjiga povezuje filozofsko obrazovanje i teme koje su svima poznate iz osobnog iskustva (ljubav, starost, umjetničko stvaranje, čitanje itd.). Ova je knjiga dijelom ispovjednog karaktera i po tome bliska autobiografskoj i memoarskoj beletristici, ali uključuje i spoznaje preuzete iz filozofije, psihologije, potom iz visoke kulture, iz kulturne industrije, ponekad u bizarnoj mješavini sastavnica koje proizvode neobične posljedice i neočekivane učinke.

Knjiga, ki ji je posvečena pričujoča recenzija, prinaša prevod dveh krajših Bonaventurovih del, O trojni poti (De triplici via) in Kako se različne umetnosti zvajajo na teologijo (De reductione artium ad theologiam). Prevedla ju je filozofinja in klasična filologinja Nena Bobovnik, ki na KU Leuven pripravlja doktorat iz srednjeveške filozofije. Poleg spremne besede z naslovom »Zaris srednjeveške in skicaBonaventurove filozofije« sta še dva uvoda v piščevo misel. Najprej tri kateheze, ki jih je papež Benedikt XVI. – ki se je (...) na Bonaventurovo teologijo zgodovine osredotočil v habilitacijski nalogi – spomladi leta 2010 posvetil svojemu »prijatelju«, kot se sam izrazi; nato pa še esej »Teološko-filozofska hermenevtika pri sv. Bonaventuru in njen pomen za današnji čas«, ki ga je pripravil Branko Klun s Teološke fakultete UL. (shrink)

Knjiga živeti Katarine Majerhold nas v eruditskih, a obenem izjemno berljivih in pogosto provokativnih razmišljanjih popelje med ključna vprašanja naše sodobne individualnosti. V esejih, ki krožijo okrog velikih vprašanj o resnici, svobodi, lepoti, homoseksualnosti in čustvih, na vsem razumljiv način kričari med filozofskimi koncepti in našimi vsakdanjimi izkušnjami. Avtorica hkrati ves čas ostaja v duhu časa in na vprašanje srečnega in dobrega življenja odgovarja z aktualnimi, konkretnimi in modroslovnimi odgovori, ki stavijo na interdisciplinarni holistični pristop. Knjiga vsem dostopne (...) filozofije življenja, ki je obenem tudi primer, kako živeti filozofijo. (shrink)

Druga knjiga Petrićeve Pancosmije potpuno nam otkriva što je Petrić mislio de continuo ili de divisibilitate quantitatis te nam ujedno nudi mnoge detalje Petrićeve neuspješne strategije pri osporavanju Aristotelovih pojmova neprekidnine i potencijalne beskonačnine. Prigovarajući Aristotelu, Petrić i ne htijući upozorava na glavne domete Aristotelova nauka o neprekidnini, ali nudi svoja, drugačija rješenja, poput zamisli o najmanjoj nedjeljivoj crti. Iako svojim rješenjima ne uspijeva postići ono što je Aristotel blistavo postigao pojmom neprekidnine u tumačenju prirode i matematike, Petrić unutar (...) polemike s Aristotelom postavlja nova pitanja kad se bavi računom s beskonačninama i genealogijom znanosti.The second book of Pancosmia provides full insight into Petrić’s view of the continuum or de divisibilitate quantitatis, offering us many details on Petrić’s futile strategy in refuting Aristotle’s notions of the continuum and the potential infinite. In his objections to Aristotle, Petrić implicitly points the major contributions of Aristotle’s doctrine of continuum, but also submits his own solutions such as the idea of the minimal indivisible line. Although his solutions failed to bring him the results as brilliant as those of Aristotle with the notion of the continuum in the interpretation of nature and mathematics, within his polemic with Aristotle, Petrić comes forward with new questions dealing with the calculus of infinite quantities and genealogy of science. (shrink)

Knjiga je poglobljena analiza mutacije etike, do katere je prišlo z zamenjavo aristotelovske etike prave mere z moderno, kantovsko etiko zakona. Avtorica izpostavi kot osrednji problem obeh etik soočanje s čezmernostjo, da je namreč za etiko prave mere, ki se ravna po načelu ugodja, čezmernost obsojena kot zlo in izločena iz etike, narobe pa etika zakona ne priznava nobene mere, ker sam zakon prelomi z načelom ugodja. Vendar avtorica zamenjave etik ne obravnava zgolj v zgodovinski perspektivi, pač pa raziskuje (...) tudi potenciale obeh etik v globaliziranem svetu. Avtorica pri tem pokaže, da se glede tega vprašanja filozofija in psihoanaliza razhajata. Za filozofijo je atribut neskončnega pripisan volji. Zlom koncepta avtonomne volje zato etiko danes obsoja na bioetiko, to je, na obrambo gole somatičnosti. Narobe pa psihoanaliza, ki umešča neskončno v samo telo, namreč v užitek, nakazuje možnost nove etične paradigme, ki zagovarja nezastarljive pravice užitka, ne da bi podlegla pastem newageovske ideologije. (shrink)

knjiga 1. Od antike do kraja devetnaestog stoljeća -- knjiga 2. Od kraja devetnaestoga stoljeća do drugoga svjetskog rata.

Spis z naslovom Knjiga Lucija Cecilija izpovedovalcu Donatu o smrtih preganjalcev (De mortibus persecutorum) je ohranjen v enem samem rokopisu iz 11. stoletja, odkritem leta 1778 v samostanski knjižnici v Moisacu. Ob prvi objavi (1779) ga je Etienne Baluze pripisal krščanskemu piscu in učitelju retorike Laktanciju (ok. 250–ok. 325), najbolj znanemu po prvi celoviti obravnavi krščanske vere, spisu Božji nauk (Divinae institutiones), a kmalu so se pojavili dvomi o njegovem avtorstvu. Tako po formi kot po obravnavani temi, strahotnih koncih (...) cesarjev preganjalcev, ki jih je Bog strogo kaznoval za njihove zločine, spis v antični književnosti nima prave primere. Zato je bil deležen različnih opredelitev kot krščanski pamflet, Konstantinov panegirik, konstantinska propaganda ipd. Forma je izrazito retorična, vsebuje tudi elemente krščanskega in poganskega zgodovinopisja in hagiografije, zgleduje se po judovski in antični tradiciji, v njem so opazne sorodnosti z Drugo knjigo Makabejcev in Konstantinovim govorom Oratio ad sanctorum coetum. Po vrsti razprav in člankov za in proti Laktancijevemu avtorstvu, ko se je zdelo že, da dvomov ni več, je leta 2013 izšla knjiga Jeana Rougeja in Daniela de Deckerja z obnovljeno tezo, da je spis služil konstantinski propagandi in je nastal na pobudo cesarja, podkrepljeno s temeljito študijo drugih Laktancijevih del, in argumenti, oprtimi tudi na izsledke računalniško pripravljenih analiz. Zdi se, da vprašanje ostaja odprto. (shrink)

Kako je moguće baviti se Platonom danas, ukoliko je filozofija „svoje vreme obuhvaćeno mislima“? Autor Platonovom delu ne pristupa kao dogmatskom štivu, već kao tekstu prožetom paradoksima, koje izmiče svakom unapred pripremljenom, šematizovanom modelu čitanja. Obratiti se Platonu kao filozofskoj paradigmi isplativo je ukoliko filozofi koji progovaraju iz dubine vremena mogu nešto važno da nam saopšte i ukoliko smo kadri da im postavimo autentično pitanje. Zato filozofi moraju imati dah delfskog ronioca, jer biser se ne nalazi u svakoj školjci. (...) class='Hi'>Knjiga Iz Platonove filozofije ulazi u red značajnih knjiga posvećenih Platonovoj filozofiji. Veći deo knjige je objavljen u časopisima od svetskog ugleda (na nemačkom i engleskom jeziku). Time je njen kvalitet potvrđen recenzijama koje su nastale van domaćih koterija, a delo se samerilo sa aktuelnim pristupima Platonu. Knjiga se bavi problemima koji su formulisani u drugoj polovini prošlog veka (napisano i nenapisano učenje), preko naizgled klasičnih tema (dvostruki paradoks, utemeljenje istorijskog i političkog, eros), do tekstova koji pogađaju fenomen aktuelnosti Platonove teorije i prakse (problemi kongitivne dispozicije i bioetike u Platonovoj filozofiji). Ispred nas je Platon u dijalogu sa filozofskim strujanjima s kraja dvadesetog i početkom ovog veka. Za Irinu Deretić smisao filozofskog dijaloga leži u procenjivanju i odmeravanju stanovišta u raspravi, kako bi se vlastito stanovište preciznije artikulisalo. Ne radi se o utopijskoj komunikativnoj zajednici - već o karakteru filozofskog dijaloga, koji je upućen na unutrašnji, a ne na spoljašnji agon. Platon iz sasvim nesofističkih razloga preuzima metodu sofista kada „slabiju stvar čini jačom“. Tome je suprotna eristička (ne)kultura, u kojoj strasti imaju prevagu na davanjem bilo kakvih, „a kamoli valjanih razloga“, piše Irina Deretić. Iz problematičnosti jezika i sučeljavanja sa bliskim granicama pojmljivosti, ne mora da proizađe i slabost logosa. Naprotiv, snaga logosa je obrnuto proporcionalna sposobnošću da se odredi njegova nemoć. Granicu Platonove misli Irina Deretić jezgrovito formuliše: „Platonov jezik je sav okrenut biću, i usmeren je na saznajno ovladavanje njime. Snaga argumenta učesnika u Platonovim razgovorima upravo se sastoji u njihovoj sposobnosti da tačno pogode stvarnost na koju se odnose i koju nastoje da izraze“. Ali to vodi oblikovanju samog karaktera dijaloga: sagovornici se podređuju vođstvu „same stvari“ mišljenja. Međutim, logos nije svemoćan, i inače, a pogotovo ne za Platona. Irina Deretić insistira na autentičnom smislu nemoći logosa kao racionalnog diskursa, koji se pokazuje na odlučujućim mestima, tamo gde njegove refleksije o idejama, posebno o Ideji Dobra bivaju suočene sa granicama njihove saznatljivosti i saopštivosti. Napokon, Platonova okrenutost biću nije dovela do teorije adekvatnosti između bića i jezika, nego do isticanja paradoksa i metafore. A šta je iza njihovog vela - ništa, ili su oni, naprotiv, konstitutivni za biće, da li uopšte može biti odlučeno? U skladu sa filozofskim vjeruju Nikolaja Berđajeva, može se formulisati karakteristika ove važne i lepe knjige: Iz dubine vremena izvire sposobnost da se filozofski misli, a to onda nije u koliziji sa aktuelnim „primenama“ filozofske refleksije. Naprotiv. (shrink)

Tako kot se slovenski prostor ne more pohvaliti z množico srednje­veških analov in kronik, bera teh tudi za zgodnji novi vek ni velika. Za mesta velja to zlasti, ko je govor o mestnih analih ali kronikah, ne o vseh tovrstnih dokumentih, ki so nastali v mestnih okoljih. Glede na to, kakšni razlogi so mestnim predstojništvom narekovali zapi­sovanje dogajanj, ne preseneča, da poznamo zelo malo sistematično nastalih zapisov o spomina vrednih dogodkih kot takih. Nastalo jih je vsekakor več, kot jih je (...) preživelo do časa, ko so postali predmet zanimanja ohranjevalcev pričevanj o preteklosti in njenih preuče­valcev, pri čemer je neugotovljivo količinsko razmerje med nastalim in ohranjenim gradivom. Na obstoj nekaterih (proto)analov lahko sklepamo iz njihove instrumentalizacije. Ko so mesta višjim oblastem poročala o svojih tegobah in nanje naslavljala prošnje, so naštevala z letnicami in deloma tudi datumi podprte nesreče in druge dogodke. Neke vrste analov oziroma zapisov lokalnozgodovinskih dogodkov sta prejkone premogli tudi tisti dve kranjski mesti, Novo mesto in Kamnik, ki sta se polihistorju J. V. Valvasorju leta 1680 edini odzvali na njegovo tiskano okrožnico. Ni dvoma, da je le redkokatero kranjsko mesto v njegovem času prakticiralo pisanje kronike ali analov, kot jih je poznal poznejši čas. Ohranil se ni noben tak zapis v obliki samostojnega dokumenta niti ni potrjen obstoj česa takega, na kar bi nedvoumno kazali viri. Tudi za Ljubljano imamo samo dve rokopisni kroniki, ki sta delo zasebnikov iz 17. in zgodnjega 18. stoletja. Tako poznamo od mestnih analov, nastalih v mestnih pisarnah, le anale mesta Krško (1601–1646), raztresene na več mestih po t. i. mestni knjigi, in izvlečke iz analov mesta Kostanjevica (1617–1686). V obeh primerih je šlo pretežno za osebno iniciativo in delo mestnih pisarjev, obakrat dolgoletnega pisarja. Krška mestna knjiga je nazoren primer postopnega nastajanja analov v knjigi, ki ni bila namenjena samo tej zvrsti zapisov, kostanjeviški izvlečki pa so primer instrumentalizacije tovrstnih pisnih pričevanj. Slednji so se ohranili v dveh različicah, namenjenih praktični rabi – nadrejeni oblasti prikazati razloge za slabo stanje mesteca. Tako krški kot kostanjeviški mestni anali so pritegnili pozornost že sredi 19. stoletja. V pričujočem prispevku so v integralni obliki objavljeni v slovenskem prevodu. (shrink)

Autorova je nakana reflektirati o tekstu Marksist i kršćanin, koji je nastao kao produkt dijaloga iz 1969. Dijalog su vodili Branko Bošnjak i Mijo Škvorc na Studentskoj tribini unutar ciklusa predavanja pod nazivom »O religiji«. Povod ovog susreta bila je knjiga Branka Bošnjaka Filozofija i kršćanstvo, nakon koje je održana vrlo dobro posjećena tribina i tiskana knjiga Marksist i kršćanin. Taj mali tekst od svega stotinjak kartica ima neprijepornu važnost u kontekstu suvremene hrvatske filozofske misli. Tekst je sročen (...) tako da izgleda kao da su oba filozofa, maksimalno uvažavajući svog sugovornika, zakoračila izvan vlastitih pozicija i stvorili za ono vrijeme novi, dodatni prostor i način dijaloga. Taj dodatni prostor, nakon skoro 40 godina, još uvijek nije ispunjen. U suvremenom kontekstu različitih postmodernih »izama«, marksizam i kršćanstvo bi trebali nastaviti jedanput davno započeti dijalog. Zadnji dio ovog rada pokazuje zašto bi dijalog Bošnjaka i Škvorca, »marksista i kršćanina«, mogao biti važan i danas, unatoč tome što su oba filozofska diskursa – onaj koji je zastupao Bošnjak i onaj koji je zastupao Škvorc – u stanovitoj kulturološkoj defenzivi.The author intends to reflect in this paper on text Marxist and Christian, which originated in the dialogue led in 1969 between Branko Bošnjak and Mijo Škvorc at the Student forum, which was a part of public lectures series entitled “On Religion”. The impulse for the meeting was provided by the publication of Branko Bošnjak’s Philosophy and Christianity. After the launch of the book, there was a very well attended forum followed by the publication of yet another book, Marxist and Christian. This brief text, consisting of no more than one hundred pages, has an indubitable importance for contemporary Croatian philosophical thought. The text is composed in such a way that it seems that both philosophers, respecting each other to the maximum, stepped out of their comfort zone and created a new space for and a new kind of dialogue at the time. That novel space has not been fulfilled yet, after nearly forty years. Marxism and Christianity should continue the dialogue started back then even in the contemporary context of different post-modern ‘isms’. The last part of the paper attempts to show why the dialogue between Bošnjak and Škvorc, a Marxist and a Christian, is important still today, regardless of the fact that both Bošnjak’s and Škvorc’s discourse are in a kind of cultural defensive. (shrink)

Fenomenološki etos, po katerem je povzet naslov knjige, izhaja iz etične prenove v evropski filozofiji, ki se je začela na začetku 20. stoletja. Zasnoval ga je oče fenomenologije Edmund Husserl in se ob tem deloma navezal na Schelerjev koncept materialne etike, etike vrednot. Avtor v knjigi prikaže, kaj to pomeni na eni strani za etiko samo, na drugi strani pa za odnos med etičnostjo in religioznostjo. Celotno problematiko pa konkretizira z analizo in interpretacijo razmerja med kategoričnim imperativom in zlatim pravilom (...) kot najstarejšim moralnim pravilom vseh svetovnih civilizacij, tako da ga danes obravnavamo kot ključni element svetovnega etosa. V tem kontekstu sta prek Assmannovega in Girardovega tematiziranja krščanstva problematizirana tudi monoteistična ekskluzivnost in nasilnost. V sklepnem delu knjige je prikazan razvoj fenomenološkega etosa od Husserl prek Heideggerja in Levinasa do Derridaja in Mariona. Knjiga se sklene s predstavitvijo vloge in pomena fenomenološkega etosa v kontekstu globalne krize sodobnega sveta. (shrink)

VSEBINAPredgovor k prvi izdajiPredgovor k drugi izdajiUvodI. O razliki med čistim in empiričnim spoznanjemII. V posesti imamo neka apriorna spoznanja, in celo navadni razum ni nikoli brez takšnih spoznanjIII. Filozofija potrebuje neko znanost, ki bi določila možnost, principe in obseg vseh apriornih spoznanjIV. O razliki med analitičnimi in sintetičnimi sodbamiV. V vseh teoretičnih znanostih uma so kot principi vsebovane apriorne sinteticne sodbeVI. Obča naloga čistega umaVII. Ideja in razdelitev posebne znanosti z imenom kritika čistega uma1. Transcendentalni nauk o elementihPrvi del. (...) Transcendentalna estetika§ 1.Prvi odsek. O prostoru§ 2. Metafizična ekspozicija tega pojma§ 3. Transcendentalna ekspozicija pojma prostoraSklepi iz gornjih pojmovDrugi odsek. O času§ 4. Metafizična ekspozicija pojma časa§ 5. Transcendentalna ekspozicija pojma časa§ 6. Sklepi iz teh pojmov§ 7. Pojasnilo§ 8. Obče opombe k transcendentalni estetikiZaključek transcendentalne estetikeDrugi del. Transcendentalna logikaUvod. Ideja transcendentalne logikeI. O logiki nasplohII. O transcendentalni logikiIII. O razdelitvi obče logike na analitiko in dialektikoIV. O razdelitvi transcendentalne logike na transcendentalno analitiko in dialektikoPrvi razdelek. Transcendentalna analitikaPrva knjiga. Analitika pojmovPrvo poglavje. O vodilu za odkrtije vseh čistih razumskih pojmovPrvi odsek. O logični rabi razuma nasplohDrugi odsek§ 9. O logični funkciji razuma v sodbahTretji odsek§ 10. O čistih razumskih pojmih ali kategorijah§ 11.§ 12.Drugo poglavje. O dedukciji čistih razumskih pojmovPrvi odsek§ 13. O principih transcendentalne dedukcije nasploh[§ 14.] Prehod k transcendentalni dedukciji kategorijDrugi odsek. Transcendentalna dedukcija čistih razumskih pojmov [B]§ 15. O možnosti povezave nasploh§ 16. O izvorni sintetični enotnosti apercepcije§ 17. Načelo sintetične enotnosti apercepcije je najvišji princip vse rabe razuma§ 18. Kaj je objektivna enotnost samozavedanja§ 19. Logična forma vseh sodb je v objektivni enotnosti apercepcije v njih vsebovanih pojmov§ 20. Vsi čutni zori so podvrženi kategorijam kot pogojem, pod katerimi se njihovo raznoterje edino lahko združi v eno zavest§ 21. Opomba§ 22. Kategorija nima nobene druge rabe za spoznanje reči, kot je njena aplikacija na predmete izkustva§ 23.§ 24. O aplikaciji kategorij na predmete čutov nasploh§ 25.§ 26. Transcendentalna dedukcija obče možne izkustvene rabe čistih razumskih pojmov§ 27. Rezultat te dedukcije razumskih pojmovDrugi odsek. O apriornih temeljih za možnost izkustva [A]Vnaprejšnje opozorilo1. O sintezi aprehenzije v zoru2. O sintezi reprodukcije v upodobitvi3. O sintezi rekognicije v pojmu4. Preliminarna razlaga možnosti kategorij kot apriornih spoznanjTretji odsek. O razmerju razuma do predmetov nasploh in možnosti, da jih spoznamo apriori [A]Sumarična predstavitev pravilnosti in edine možnosti te dedukcije čistih razumskih pojmov [A]Druga knjiga. Analitika načelUvod. O transcendentalni razsodni moči nasplohPrvo poglavje. O shematizmu čistih razumskih pojmov. (shrink)

Polazeći od uvjerenja da je Kangrgina knjiga Praksa, vrijeme, svijet jedno od najznačajnijih djela suvremene hrvatske filozofske literature, koja su hrvatskoj filozofiji otvarala prostor mogućnosti dijaloga na ravnoj nozi s najtemeljnijim orijentacijama suvremene filozofije u svijetu, autor se u svom prilogu koncentrira na analizu Kangrgina pojma vremena. Odabir toga pojma, kao mogućeg predmeta tematske analitičke pozornosti, određen je, s jedne strane, shvaćanjem da je problem vremena središnji topos svih temeljnih filozofskih tematizacija u modernoj filozofiji, te, s druge strane, vodećom (...) tezom da Kangrgina filozofska djelatnost svoju najvišu razinu i samosvojnost postiže i održava upravo u raspravama o problemu vremena i kritičkom dijalogu o problemu vremena s najznačajnijim misaonim likovima moderne filozofije.Von der Überzeugung ausgehend, dass Kangrgas Buch Praxis, Zeit, Welt eines der bedeutendsten Werke der zeitgenössischen kroatischen philosophischen Literatur ist, das der kroatischen Philosophie einen gleichrangigen Dialog mit den fundamentalen Orientierungen der zeitgenössischen Philosophie in der ganzen Welt ermöglichten, konzentriert sich der Autor in diesem Beitrag auf die Analyse seines Zeit-Begriffs. Die Wahl dieses Begriffs als des potentiellen Gegenstands der thematischen analytischen Konzentration ist einerseits durch die Auffassung bestimmt, dass der Zeit-Begriff der zentrale Topos aller fundamentalen philosophischen Thematisierungen in der modernen Philosophie ist, und andererseits durch die Hauptthese, dass Kangrgas philosophische Tätigkeit ihren höchsten Rang und ihre Eigentümlichkeit gerade in den Auseinandersetzungen über das Zeit-Problem und in dem kritischen Dialog über das Zeit-Problem mit den bedeutendsten denkenden Persönlichkeiten der modernen Philosophie erreicht und aufrechterhält. (shrink)

Pri Slovenski matici je izšla imenitna knjiga izbranih pisem italijan­skega pesnika Francesca Petrarce, ki je po svoji vsebini, številnih aluzijah ter idejnih odvodih v okviru antičnega izročila za ljubitelje književnosti in humanizma prava poslastica. Prevajalca Anja Božič in Brane Senegačnik sta pripravila posrečen izbor iz sicer obsežne zbirke Petrarcovih pisem domačim oziroma prijateljem (Rerum fa­miliarum libri), ki sta ga razdelila na tri dele: Prijateljem, V spodnji svet, kjer gre za antične avtorje, ter pisma V zgornji svet, namenjena Petrarcovim sodobnikom.

The paper analyses the philosophical aspects of the 'religion - national mythology' synthesis. The main directions of the study are as follows: 1. Both on the individual and social plan, the orientation of the transcending universalizing power of religion could vary depending on the macro-social movements a community /or an individual/ is involved in. For the individual as for the community, religion could be a cultural position transcending ego and ethno-centrism, mono-cultural tendencies; in situations of internal differentiation and disintegration of (...) these entities, the universalizing binding role of religion is partialized and determined by various social groups, who are often in opposition to each other due to their economic political, ethnic, psychological features; 2. This process is usually related to the invalidation of universally uniting religious-moral bonds and values and intensification of differences: power, property, doctrinal differences to a shift of the weight center from internal spiritual movements /particularly typical of mysticism, asceticism, priesthood/ on to practical social action - reformist heresies, the various practical theologies of revolution, liberation, the religious-motivated wars; 3. When reduced to an ethnic, political, or state emblem, religious affiliation to Judaism, Islam Orthodoxy, Catholicism, Protestantism has become and still remain a tool for the sacralization of military and political conflicts. In religion-motivated conflict situations, opposing parties de-sacralize their Sacred Books as their acts contradict the books' moral content; 4. The power of historical mythologies is in reverse proportion to the capacity of a nation to periodically renew its social life world - its psychological attitudes labour relations, political stereotypes; 5. In this type of situation religion is usually reduced to 'belonging', as G. Davie put it, at the expense of 'believing' and a corresponding moral behavior. The religious universe becomes thus subordinated to partial group values, instead of standing above them. Ovaj tekst analizira filozofske aspekte sinteze 'religija - nacionalna ideologija'. Sledeci su glavni pravci studije: 1. I na individualnom i na drustvenom planu, usmerenje na transcendiranju, univerzalizaciji moci religije moze varirati u zavisnosti od makrosocijalnih kretanja zajednice koji je u njih ukljucen. Kako za pojedinca tako i za zajednicu, religija bi mogla biti kulturno stanoviste koje transcendira egocentrizam i etnocentrizam, kao i monokulturna kretanja; u situacijama unutrasnjih raslojavanja i dezintegracije tih entiteta, univerzalizujuca uloga religije je parcijalizovana i odredjena od razlicitih drustvenih grupa koje cesto stoje nasuprot jedna drugoj zbog njihovih politickih, ekonomskih etnickih i psiholoskih osobina. 2. Taj je proces obicno povezan s obezvredjivanjem univerzalno ujedinjujucih religijsko-moralnih vrednosti i intenziviranjem razlika: moc, svojina, doktrinalne razlike; 3. Kada su svedeni na etnicke, politicke ili drzavne simbole, religiozna pripadnost judaizmu, islamu, pravoslavlju, katolicanstvu, protestantizmu postaje i ostaje sredstvo za sakralizaciju vojnih i politickih sukoba. U situacijama sukoba koji religijski motivisani, protivnicke strane desakralizuju svete knjige druge strane kako njihova dela protivrece moralnom sadrzaju tih knjiga. 4. Moc istorijskih mitologija je u obrnutoj srazmeri sa sposobnoscu nacije da periodicno obnovi svoj drustveni svet zivota - svoja psiholoska drzanja, radne odnose, politicke stereotipe. 5. U situaciji tog tipa religija je obicno svedena na 'pripadnistvo', kako na to ukazuje G. Dejvi naustrb 'verovanja' i odgovarajuceg moralnog ponasanja. (shrink)

Članak je pisan sa svrhom upoznavanja čitatelja s temeljnim sadržajem nove knjige R. Gibellinija, Teološke perspektive za XXI. stoljeće. Ta se knjiga tematski nadovezuje na njegovu prethodnu knjigu, Teologija dvadesetog stoljeća. Nakon panorame teološke misli XX. stoljeća, R. Gibellini se pita o zadaćama i perspektivama teološke misli u neposrednoj budućnosti. Budući da je knjigu koju predstavljamo njezin autor R. Gibellini zamislio kao bilancu u perspektivi budućnosti, bilancu koja se oslanja na teologiju XX. stoljeća, u prvom dijelu članka daje se (...) prikaz četiri teološka pravca XX. stoljeća. Ostala tri dijela članka prikazuju teološke perspektive XXI. stoljeća: perspektive teologije korelacije, perspektive teologije u doba mondijalizacije i perspektive teologije ekumenizma i međureligijskog dijaloga. Priloge su napisali međunarodno poznati teolozi. Oni se u razmišljanjima kreću uzduž bitnih linija promišljanja koja su izronila tijekom XX. stoljeća, napose pak u njegovim posljednjim desetljećima, i koje su otvorene daljnjem razvijanju na početku XXI. stoljeća.This article aims to introduce the readership to the basic content of R. Gibellini’s latest book en­titled Theological Perspectives for the 21st Century, which is, thematically speaking, an extensi­on of his previous book, bearing the title Theology of the 20th Century. Following the panoramaof theological thought in the 20th century, R. Gibellini turns to the tasks and perspectives oftheology and its reflections in the near future.Considering that Gibellini conceived the book here presented as a balance from the perspectiveof the future, a balance that draws on the theology of the 20th century, the first section of thearticle brings an overview of the four theological currents of the 20th century. The other threesections centre on the theological prospects of the 21st century: the prospects of the theology ofcorrelation, the prospects of theology in the era of globalisation, and the prospects of the theo­logy of ecumenism and interreligious dialogue. The book was contributed to by internationallyrenowned theologians. Their reflections follow the significant lines of thought that emergedduring the 20th century in general and its last decades in particular, and that are open to furtherdevelopment at the beginning of the 21st century. (shrink)

En tant que communaut? ethnique et groupe social d?favoris?, les Roms se heurtent quotidiennement aux probl?mes relatifs r l?obtention de papiers d?identit? ou autres documents, difficult? qui les prive de leur?galit? devant l?ensemble des citoyens, et les rend m?me inexistants. L?objet de cet te recherche porte sur les d?marches et probl?mes rencontr?s par les demandeurs en vue d?obtenir les documents suivants: a) num?ro d?immatriculation; b) extrait d?acte de naissance, dedans, de mariage; c) certificat de nationalit?; d) d?claration de s?jour et (...) de lieu de r?sidence; e) carte d?identit? et carte de travail, alors que les groupes vis?s par la recherche sont: employ?s et responsables d?offices d??tat civil; demandeurs, interm?diaires avec autorisations, militants roms et leurs associations, commissaires pour les r?fugi?s et personnes d?plac?es, fonctionnaires de certaines communes et secr?taires des communes, repr?sentants de MUP. Nous avons analys? le travail et les difficult?s de travail de certains organismes, ainsi que les probl?mes rencontr?s par les demandeurs et les interm?diaires avec autorisations en vue de se voir d? livrer des documents personnels ou lors des proc?dures d?obtention de documents personnels. En dernier lieu, nos recommandations concernent l?organisation et la coordination des organismes d??tat civil, une meilleure information s?adressant aux demandeurs, et contiennent le concept d?une am?lioration syst?matique de cet?tat de choses visant r ce que les roms de viennent des citoyens?gaux.. Kao deprivirana etnicka zajednica i socijalna grupa Romi se suocavaju u svakodnevnom zivotu sa problemima pribavljanja osnovnih licnih dokumenata, bez kojih su ne samo neravnopravni, nego cesto i neegzistentni gradjani. Predmet istrazivanja su bili postupci i problemi u sticanju sledecih dokumenata: a) jedinstveni maticni broj gradjana; b) izvodi iz maticnih knjiga rodjenih, umrlih, vencanih; c) uverenja o drzavljanstvu; d) prijava boravka i prebivalista e) licne karte i rad ne knjizice, a osnovne ciljne grupe istrazivanja bili su: sluzbenici i rukovodioci izmestenih maticnih ureda; neposredni podnosioci zahteva za izdavanje dokumenata; posrednici sa ovlastenjima ; romski aktivisti i udruzenja, javni zastupnici, poverenici za izbegli ce i raseljena lica; nacelnici pojedinih opstinskih sluzbi i sekretari opstina, predstavnici MUP-a. Analiziran je rad i poteskoce u radu maticnih i drugih sluzbi, problemi neposrednih podnosilaca zahteva za izdavanje nekog od licnih dokumenata i, posrednici sa ovlascenjima. Na kraju je u preporukama o organizaciji i koordinaciji rada maticnih sluzbi, preporukama za bolje informisanje Roma, podnosilaca zahteva i preporukama u korist podnosilaca zahteva sadrzan koncept sistematskog poboljsanja stanja, cime bi se Romima omogucilo da budu istinski ravnopravni gradjani Srbije. (shrink)

Članak predstavlja prikaz obilježavanja 50. obljetnice Hrvatskog filozofskog društva, koje se održalo u Zagrebu od 6. do 8. prosinca 2007., a uključivalo je simpozij Suvremena hrvatska filozofija, predstavljanje novih knjiga u izdanju Hrvatskog filozofskog društva, godišnju skupštinu Hrvatskog filozofskog društva, svečanu akademiju u povodu 50. obljetnice Hrvatskog filozofskog društva, te okrugli stol o Vladimiru Filipoviću, prvom predsjedniku Hrvatskog filozofskog društva.The paper outlines the celebration of the 50th anniversary of the Croatian Philosophical Society that took place in Zagreb 6–8 December, (...) 2007. The event incorporated the symposium entitled Contemporary Croatian Philosophy, the presentation of books published by the Society, the annual assembly of the Society, the formal academy to mark the 50th anniversary, and the round table on Vladimir Filipović, the first president of the Croatian Philosophical Society. (shrink)

U mnogim etnickim konfliktima i gradjanskim ratovima u XX veku kulturne razlike izmedju sukobljenih strana su bile veoma male. Krvavi sukobi Srba, Hrvata i Bosnjaka tokom raspada Jugoslavije su jedan takav slucaj. Ovaj uvid je neke istrazivace vodio zakljucku da nedostatak objektivnih kulturnih markera izmedju grupa moze pogodovati izbijanju nasilja: kada se clanovi dve grupe tesko razlikuju, pribegava se nasilju da bi se stvorile identitetske granice medju njima. Jedna posebna verzija ove teorije poznata je pod imenom "narcizam malih razlika". Taj (...) izraz potice od Sigmunda Frojda koji ga je primenjivao kako u individualnoj psihologiji, tako i u svojoj filozofiji kulture. Ovaj koncept su u velikoj meri ignorisali psihoterapeuti-prakticari, ali su ga tokom poslednjih decenija otkrili novinari i drustveni naucnici i vise primenjivali u objasnjenju kolektivnog nego individualnog nasilja. U ovom radu ispitani su neke od studija i knjiga u kojima se koristi koncept "narcizma malih razlika" da bi se ocenila snaga i slabosti te teorije.. (shrink)

Ovaj članak propituje socijalno-političke posljedice nasljeđa jednog povijesnog totalitarističkog koncepta. Radi se o fenomenu »fašizma«. Ima li fašizam neku teorijsku, ali i praktičku aktualnost u suvremenom »novom svjetskom poretku«? S unaprijed pretpostavljenim odgovorom da je tomu doista tako, nameću se argumentacijske strategije objašnjenja same pojave fašizma u suvremenosti. Pitanje u naslovu parafrazira naslove dviju važnih knjiga. Radi se o knjizi Giorgia Agambena Ono što ostaje od Auschwitza, te o zbirci tekstova Rastka Močnika, skupljenih pod naslovom Koliko fašizma? Članak pokušava (...) elaborirati samozadanu tematiku preko problematike »biopolitike«. U tu je svrhu kao inspirativan model poslužila teorija imunizacije/imunitarnosti talijanskog filozofa Roberta Esposita. Kroz nju se pokazuje strukturna neizbježnost fašizma u okviru neo-liberalizma u njegovoj imunitarnoj paradigmi. Njegovo »količinsko« smanjenje vezano je uz politiku solidarnosti i javnog prostora .This article examines socio-political consequences of the heritage of one of the historical totalitarian concepts. It is a phenomenon of “fascism”. Does fascism have any theoretical, but also practical actuality in the contemporary “new world order”? With the pre-assumption that it is the matter of fact, certain argumentation strategies of explanation of the appearance of fascism in present days are imposed. Question in the title paraphrases titles of two important books. It is a book by Giorgio Agamben, Remnants of Auschwitz, and a collection of essays by Rastko Močnik, collected under the title How Much Fascism? This article tries to elaborate this selfimposed subject through the issue of “biopolitics”. For this purpose, as an inspiring model, the theory of immunization/immunitarity presented by the Italian philosopher Roberto Esposito is used. Through that theory a structural inevitability of fascism in the framework of neo-liberalism shows itself in the immunitarian paradigm. The “quantitative” reduction of fascism is related to the policy of solidarity and public sphere. (shrink)

Das Unheimliche je tisto nedomače, grozljivo in strašljivo, ki pri Freudu in Heideggerju izhaja iz najbolj domačega in varnega, obenem pa je tudi eden od običajno spregledanih skupnih točk njunega dela. To je tudi ravnina, na kateri moderna in modernistična arhitektura, kot jo je oblikoval tudi Le Corbusier, zasije v drugačni perspektivi. Jedro arhitekture in metropole moderne bi morebiti lahko prebrali ravno skozi okular te grozljivosti das Unheimliche. -/- Knjiga v slovenski kulturni prostor prinaša prvo poglobljeno analizo prepleta moderne (...) in njene arhitekture z grozljivo tesnobnostjo, ki jo označuje termin das Unheimliche. -/- Predgovor h knjigi je napisal Aleš Vodopivec, strokovni recenziji pa Žarko Paić in Mladen Dolar. Knjiga je izšla pri Inštitutu Nove Revije s podporo Javne agencije za raziskovalno dejavnost Republike Slovenije, oblikoval jo je Ivian Kan Mujezinović. (shrink)

Knjige Predraga Fincija "Poetofilozofski eseji" i "Umjetnost uništenog" – sličnog stila i tematski komplementarne – daju nam jedinstvenu predodžbu o njegovu načinu pisanja. U "Poetozofskim esejima" tretira sam subjekt filozofije na najvišoj razini općenitosti, dok je druga knjiga, "Umjetnost uništenog", izgrađena na njegovoj povezanosti sa konkretnim zadatkom: tema holokausta i nesposobnost čovječanstva suočiti se i razmotriti holokaust na odgovarajući način. Umjetnost koja bi uspjela u takvom zadatku, estetika, kao i kritika, mora rješenja tražiti izvan klasičnih, tradicionalnih kriterija. Pristup »temeljnom (...) pitanju« indirektno se bavi našom sposobnošću za suočavanjem s budućnosti svijeta, svijeta u kojem volja za dominacijom dominira nad demokratskim kvalitetama. Uz središnje teme, autor otvara brojna relevantna pitanja poput stabilnosti identiteta, povezanosti između tradicije i potrebe za prilagodbom, doma i strane zemlje, individue i domovine, raznolikosti i stava prema različitom, ograničenja kulturnih kodova i etičkih vrijednosti i vlasništva nad istinom.Predrag Finci’s books "Poetosophic Essays" and "The Art of the Destroyed" – of similar style and topic complementarity – give us coherent idea of his handwriting. The first one, "Poetosophic Essays", treats the subject of the philosophy itself at the highest generality level, and the second one "The Art of the Destroyed" is built on its relations with concrete task: the theme of holocaust and the incapability of manhood to face it and treat it in the appropriate way. The art which would succeed in such a task, and the aesthetics and the criticism as well, should search for the solutions out of the classical, traditional criteria. Approach to “the basic issue” indirectly treats our qualification to face the future of a world in which the will for domination dominates over democratic quality. Besides central themes, the author opens many relevant issues such as the (in stability of the identity, relationship between the tradition and the need for adaptation, the home and foreign country, the individual and the homeland, diversities and attitude towards the different, the limitations of the cultural codes and ethic values and the property over the truth. (shrink)

Etos označava način opažanja i međudjelovanja sa svijetom, a pomoću hexisa oblikuje ono što je Pierre Bourdieu nazvao habitusom, »sistemom trajnih i promjenjivih dispozicija«. Teorija habitusa je, postavljajući se između poosobljeng i tjelesnog hexisa i objektivnih društvenih struktura, percipirana kao deterministička i time izložena različitim kritikama. Među ostalim, teoretičarka JudithButler zamašno poglavlje jedne od svojih zadnjih knjiga posvećuje kritičkoj prilagodbi Bourdieuovih analiza jezika. Pojam ‘habitusa’, kako ga misli Bourideu, iznova postavlja probleme odnosa između potpunog strukturalističkog determinizma i egzistencijalističke slobode (...) bez ograničenja, ne uspijevajući se bez ostatka oteti tim oprekama, štoviše, naginjući prema određenom obliku determinizma. Djelovanjeaktera zapravo je, u kasnijoj elaboraciji, određeno determinizmima, koji među njima odmjeravaju društveni svijet i koji upisuju svoj odraz u temeljne dispozicije njihova habitusa. Ovaj pojam-posrednik kao princip djelovanja aktera, jednako kao i drugi nosivi elementi ili temeljni pojmovi Bourdieuove teorije nadišli su okvire sociologije, postavši integralnim dijelom kulturalnih studija i književne teorije. Bourdieu je pojam habitusa, kako se pokazuje u članku, vremenom modificirao, otvarajući ga prostoru novih mogućih interpretacija.L’ethos désigne la manière de percevoir le monde et d’ y agir. Avec l’hexis il forme ce que Pierre Bourdieu a défini comme habitus, «système de dispositions durables et transposable ». La théorie de l’habitus, se situant à lajonction entre hexis personnalisé et corporel et les structures sociales objectives, était, pour sondéterminisme, exposée aux critiques différentes . On a pu reprocher au concept d’ habitus de poser à nouveaules problèmes qu’ il entendait résoudre: entre le déterminisme absolu des structuralistes et la liberté sans limite des existentialistes, mais ce concept,pensé par Bourdieu pour dépasser cette opposition, n’ y parvient sans doute qu’ incomplete­ment, penchant vers une certaine forme de déterminisme. L’ action des acteurs est, en effet,en dernière analyse, le produit des déterminismes que fait peser sur eux le monde social et quitrouvent leur reflet dans les dispositions constitutives de leur habitus. Cette notion médiatriced’ habitus comme principe d’ action des acteurs qui, comme d’ autre éléments clefs de la théorieou concepts recteurs de Bourdieu dépasse, cependant, le cadre de la sociologie et devient partie intégrale des études culturelles etde la théorie littéraire. La notion d’habitus Bourdieu avait, au cours du temps, alors, modifié,en ouvrant l’ espace pour accueillir d’autres, nouvelles interprétations. (shrink)

The author analyzes recent Polish debates on researching silenced aspects of national history and the problem of the "collective guilt". One of the major questions arising in these debates is: does the study of "white spots" from the past lead to a trauma of continuous collective self-blame? In Poland, a specialized institution, the Institute of National Memory, was founded in 1998, engaging in research, documentation and public education on events related to German and Soviet occupation during WWII and the activity (...) of political police under communism. Polish debates on the past got particularly inflamed after the discovery made by the historian J.T.Gross on the participation of Poles in the massacre of Jewish inhabitants of the town of Jedwabne in 1941. His book published in 2000 provoked a heated debate in which methodological, political and moral arguments were used on both sides. This case also occasioned a polemic between two prominent historians, identifying two basic visions of national history: the "monumental" one, recognizing only the heroic deeds that the nation takes pride in, and the "skeptical" one, which looks for silenced and shameful facts. Though both participants in the polemic opt for the third vision, the "objective" history which dispassionately seeks the truth, one of them stresses the role of the monumental history in maintaining the cohesion of the national community, while the other emphasizes that the collective acknowledgement of the nation's crimes can be a basis for national pride.. U ovom clanku autor analizira debate koje se u Poljskoj vode oko istrazivanja precutanih aspekata nacionalne istorije i problema "kolektivne krivice". Jedno od osnovnih pitanja koja se u tim debatama namecu glasi: da li se istrazivanje "belih mrlja" iz proslosti moze, ili cak mora, pretvoriti u traumu neprekidnog kolektivnog samooptuzivanja? U Poljskoj je 1998. osnovana specijalizovana ustanova, Institut nacionalnog pamcenja, koji se bavi istrazivanjem, dokumentacijom i javnom edukacijom o dogadjajima vezanim za nemacku i sovjetsku okupaciju tokom II svetskog rata i delovanje politicke policije za vreme komunizma. Poljske debate o proslosti posebno je rasplamsalo otkrice istoricara J.T. Grosa o ucescu Poljaka u istrebljenju jevrejskog stanovnistva gradica Jedvabne 1941. godine. U zaostrenoj polemici koju je Grosova knjiga, objavljena 2000. godine, izazvala u strucnoj i siroj javnosti korisceni su argumenti metodoloske, politicke i moralne prirode. Ovaj slucaj je takodje posluzio kao povod za polemiku dvojice istaknutih istoricara u kojoj su identifikovane dve osnovne vizije nacionalne istorije: "monumentalna", koja priznaje samo herojska dela kojima se nacija ponosi, i "skepticna", koja traga za precutanim cinjenicama zbog kojih se treba stideti. Iako se oba ucesnika u polemici zalazu za trecu, "objektivnu" istoriju koja ce bez strasti tragati za istinom, jedan od njih naglasava ulogu monumentalne istorije u ocuvanju kohezivnosti nacionalne zajednice, dok drugi istice da i kolektivno priznanje sopstvenih zlocina moze biti osnova za nacionalni ponos. (shrink)

The paper discusses two different approaches to Nazism and the Holocaust. The first approach is different versions of the Sonderweg thesis arguing that the explanation of the "German catastrophe" should be sought in the particular features of German history. The second approach rests on searching for external, exogenous factors that played a formative role in the emergence of National Socialism. The examples illustrating these two approaches are recently published books by Aleksandar Molnar and Michael Kellogg, reviewed in detail in the (...) paper. Starting from an interpretation of these books, the author argues that the limitations of both approaches result from the complexity of a historical experience that resists rationalization. U radu se razmatraju dva razlicita pristupa objasnjenju nacizma i holokausta. Prvi obuhvata razlicite verzije Sonderweg teze prema kojoj se u posebnosti nemacke istorije trazi objasnjenje "nemacke katastrofe". Drugi pristup pociva na traganju za spoljasnjim, egzogenim faktorima koji su imali formativnu ulogu u nastanku nacionalsocijalizama. Primeri kojima se ilustruju ova dva stanovista su nove knjige Aleksandra Molnara i Majkla Keloga koje se u radu detaljno prikazuju. Na osnovu interpretacije ovih knjiga, autor ukazuje da su ogranicenja oba navedena pristupa posledica kompleksnosti istorijskog iskustva koje se opire racionalizaciji. (shrink)

Zbog svoje uloge u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, gdje je bio ministar obrazovanja, hrvatski je političar i filozof Julije Makanec bio sustavno ignoriran u razdoblju od 1945.–1990. Objavio je nekoliko knjiga o filozofiji države i politike. Njegova prva knjiga, "O podrijetlu i smislu države", objavljena 1939., pregled je koncepata države od Machiavellija do Mussolinija. Makanec u tom pregledu kritizira političku situaciju u kraljevini Jugoslaviji te donosi svoju vlastitu viziju filozofije države. Ista je temeljno hegelijanska, a Makanec joj dodaje nešto (...) humboldtovskog duhovnog liberalizma i kršćanskog egalitarizma. Autor sugerira da Makanec nije uspio stvoriti konzistentnu poziciju, te da su neki njegovi iskazi u kontradikciji s drugima.Because of his role in the Independent State of Croatia, where he was a minister of education, Croatian politician and philosopher Julije Makanec was sistematically ignored in the period from 1945 to 1990. He published several books on philosophy of state and politics. His first book "O podrijetlu i smislu države" , published in 1939, is an overview of concepts of the state from Machiavelli to Mussolini. Makanec uses his overview to criticize political situation in Kingdom of Yugoslavia and to bring his own vision of philosophy of state. It is basically a Hegelian one, and Makanec adds to it some Humboldtian spiritual liberalism and christian egalitarism. The author suggests that Makanec did not suceed to make a consistent position and that some of his statements are contradictory to the others. (shrink)